Goed om te weten

Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa) blijven een belangrijk probleem voor de volksgezondheid in België en het Brussels Gewest. Het gaat om bacteriële (syfilis, gonorroe, chlamydia, trichomoniasis) en virale infecties (hepatitis B, herpes, papillomavirus, hiv).
Volgens Sciensano zijn de soa-gevallen in België de afgelopen jaren sterk gestegen, met een geschatte gemiddelde stijging van bijna 60% tussen 2017 en 2023. In 2023 werden 665 nieuwe hiv-diagnoses gesteld, een stijging van 13% ten opzichte van 2022, met een hogere incidentie in het Brussels Gewest. Deze cijfers wijzen zowel op een betere opsporing als op het voortduren van risicogedrag.

Hiv is vandaag de dag een chronische infectie die dankzij antiretrovirale behandelingen goed onder controle kan worden gehouden. Als iemand zijn behandeling goed volgt en zijn virale lading niet meer te detecteren is, kan hij het virus niet meer seksueel overdragen (principe van U=U – Undetectable = Untransmittable. Het is dan ook belangrijk om de kijk op hiv te veranderen: leven met het virus betekent niet dat je geen liefdesleven of een vervuld seksueel leven kunt hebben, of dat je geen kinderen kunt krijgen. Door het stigma weg te nemen, wordt niet alleen de toegang tot screening en zorg bevorderd, maar worden ook de inclusie, waardigheid en levenskwaliteit van de betrokkenen ondersteund.

Risicogedrag en kwetsbare groepen

Iedereen die seksueel actief is, kan een soa oplopen. Bepaalde gedragingen verhogen echter het risico op overdracht, zoals onbeschermde seks, meerdere partners, drugsgebruik tijdens seks (chemsex) of delen van injectiemateriaal. Bepaalde bevolkingsgroepen lopen meer risico, zoals mensen met een migratieachtergrond, mannen die seks hebben met mannen (MSM), LGBTQIA+-mensen en jongvolwassenen. Deze groepen hebben soms te maken met meerdere structurele belemmeringen (toegang tot gezondheidszorg, onzekere situatie, stigmatisering) die hun kwetsbaarheid vergroten.

Aandachtspunten voor professionals

De preventie van soa’s en hiv is gebaseerd op een alomvattende aanpak op vier complementaire niveaus. Professionals in de welzijns- en gezondheidssector spelen hierin een onmisbare rol. Hun acties zijn immers een combinatie van preventie, begeleiding en bepleiting van vermindering van ongelijkheden op gezondheidsgebied.

1. Educatie en bewustmaking

Vanaf jonge leeftijd informatie en voorlichting geven door middel van educatie over relaties, emoties en seks helpt risico’s te voorkomen voordat ze zich voordoen. Professionals in de welzijns- en gezondheidszorg spelen een belangrijke rol bij het overbrengen van positieve en inclusieve boodschappen over seksualiteit, respect, toestemming en preventie op scholen, in verenigingen en in gemeenschapscentra.

2. Screening en doorverwijzing

Screening is een belangrijke manier om risico’s te voorkomen. Het helpt om een infectie vroeg te ontdekken en verspreiding te voorkomen. Manieren om te screenen zijn bloedtesten, sneltesten (TROD) en gratis en anonieme screening in hiv-referentiecentra of tijdens lokale campagnes. Professionals kunnen regelmatige screening aanmoedigen, doorverwijzen naar toegankelijke voorzieningen en hun communicatie aanpassen aan verschillende doelgroepen.
Screening kan worden uitgevoerd:

• Bij de huisarts: Brusselaars kunnen het nummer 1710 bellen om een huisarts in Brussel te vinden
• In een medisch centrum: www.maisonmedicale.org/trouver-une-maison-medicale/
• In een centre de santé communautaire – Wijkgezondheidscentrum: www.vwgc.be
• In een centrum voor gezinsplanning: Je trouve mon centre – Mon Planning Familial
•  In een referentiecentrum voor hiv en soa’s: Centres de référence VIH & IST – depistage.be
• Bij gespecialiseerde verenigingen: Associations – depistage.be
• Plaatsen voor soa-screening in Brussel: ► Où puis-je me faire dépister des IST à Bruxelles ? | depistage.be

3. Zorg en ondersteuning

Snelle, uitgebreide zorg (medisch, psychologisch en sociaal) zorgt voor effectieve follow-up, waardoor de levenskwaliteit wordt behouden. Mensen met hiv kunnen tegenwoordig een normaal leven leiden dankzij antiretrovirale behandelingen, op voorwaarde dat ze voortdurende, gecoördineerde ondersteuning krijgen.
Het Brussels Gewest heeft een aantal gespecialiseerde organisaties en gemeenschapsverenigingen die deze ondersteuning bieden, zoals de hiv-referentiecentra: dit zijn centra in ziekenhuizen die multidisciplinaire zorg bieden (medisch, verpleegkundig, psychologisch, sociaal) aan mensen met hiv en die regelmatige follow-up, toegang tot antiretrovirale behandeling, pre-exposure profylaxe (PrEP) en post-exposure profylaxe (PEP) aanbieden.

· UMC Sint-Pieter – MIA-centrum
Hoogstraat 322, 1000 Brussel (Site Hallepoort, Gebouw 900)
02/535 31 77 – Centre MIA – CHU Saint-Pierre | UMC Sint-Pieter

· Cliniques universitaires Saint-Luc (UCLouvain)
Hippocrateslaan 10, 1200 Brussel – Route 361, niveau -1
02/764 21 98 – www.saintluc.be

· Erasmusziekenhuis (ULB)
Lennikse Baan 808, 1070 Anderlecht
02/555 74 84 (ook voor noodgevallen van hiv, postexpositiebehandeling, soa’s en PrEP)

· UZ Brussel (VUB – campus Jette)
Laarbeeklaan 101, 1090 Jette
02/477 60 01

· Ziekenhuis van Etterbeek-Elsene
Jean Paquotstraat 63, 1050 Elsene
02/641 41 11

Volledige lijst: https://preventionsida.org/fr/contacts-utiles/se-soigner/

Gemeenschaps- en ondersteunende verenigingen

• Plateforme Prévention Sida (PPS) – Begeleiding, bewustmaking, educatietools en stigmabestrijding – www.preventionsida.org
• Vzw Aide Info Sida – Luisterend oor, morele steun, peer support, voorlichtingssessies en sneltest hiv/syfilis – 0800/20120 gratis telefoonnummer – www.aideinfosida.be
• Vzw Ex Æquo – Gemeenschapsondersteuning en -preventie voor mannen die seks hebben met mannen (MSM) en LGBTQIA+-personen
  02/736 28 61 www.exaequo.be
• Sofélia – Dienst voor opvang en sociale opvolging voor mensen met hiv en/of in precaire situaties – www.sofelia.be

4. De kwaliteit van leven behouden en stigmatisering voorkomen

Beperken van de sociale, psychologische en discriminerende gevolgen van hiv en andere soa’s gaat verder dan alleen medische preventie. Het gaat ook om het voorkomen van de schadelijke effecten van de maatschappelijke blik, het zorgstelsel of professionele praktijken die lijden of uitsluiting kunnen versterken. Het gaat erom de betrokkenen langdurig te begeleiden, hun levenskwaliteit te behouden en hun rechten te waarborgen (toegang tot gezondheidszorg, liefdesleven, werk, ouderschap). De bedoeling is om vooroordelen weg te nemen en een zorgzame en inclusieve begeleiding te bevorderen, waarbij de behoeften en ervaringen van mensen centraal staan.
Professionals in de welzijns- en gezondheidssector kunnen actie ondernemen door:

• een sfeer van vertrouwen en zorgzaam luisteren te scheppen;
• stigmatiserende houdingen of uitspraken te herkennen en te corrigeren;
• samen te werken met gemeenschapsorganisaties en lokale ondersteuningsorganisaties;
• de vaardigheden en participatie van mensen met hiv in preventie- en begeleidingsacties te waarderen.